Preslerde koç konum hız diyagramı nedir ve neden önemlidir? Mekanik Pres ile derin çekme yapılır mı?

Bu yazımızda mekanik pres ile derin çekme ve koç konum hız diyagramı arasındaki ilişkiyi inceleyeceğiz. Hem eksantrik pres hem de kemik eklemli pres (link drive) mekanizmalarından dolayı koç konumuna göre hız ve ivme değerlerinde değişimler olacaktır. Bu durum derin çekme operasyonları için çok dikkat edilmesi gereken bir noktadır. Koç konum hız diyagramına göre koçun hızı kalıp tam kapanır durumdayken 0 değerine ulaşacak ivmesi ise maksimum değerinde olacaktır. Tam aksine koç anma tonaj yüksek değerini 2 katı yükseklikte iken koç anlık hızı, anma tonaj yüksekliğindeki hızının %50 üzerindedir. Grafikte görüldüğü gibi anma tonaj yüksekliğinde bile 225 mm/sn hıza sahip pres, 100 mm seviyesinde bu değerden 3 katı fazla koç hızına sahiptir.

Mekanik Pres Koç Konum-Hız ve Konum-İvme Grafiği

Bu pres hızları yük durumunda bir hidrolik pres hızı ile mukayese edildiğinde çok yüksektir. Bundan dolayı çoğu zaman derin çekme (deep drawing) işlemlerimizi hidrolik preslerde yapmak isteriz. Diğer yandan bakıldığında hidrolik presler enerji ihtiyacı fazlalığı ve üretim hızlarının düşüklüğü bakımından mekanik preslere karşı dezavantajlıdır.

Derin çekme içeren metal şekillendirme operasyonlarımızda mekanik presler tabi ki kullanılabilir. Burada dikkat etmemiz gereken nokta yüksek şekil değiştirme hızlarından dolayı malzemeyi yırtmamak. İşte burada makine konum -hız diyagramı karar vermemizde en önemli araç oluyor. Aşağıdaki grafik DKP saca ait bir FLD yani şekil değiştirme limit diyagramıdır. Bu grafikte farklı presleme hızlarında malzemenin hangi şekil değiştirme limitlerinde yırtıldığını göstermektedir. Gayet açık bir şekilde anlaşılıyor ki malzeme düşük presleme hızlarında daha sünek davranış göstermiştir.

Farklı şekil değiştirme hızlarında forming limit diyagramları

Seçkin Gökşen, THE EFFECT OF STRAIN RATE AND TEMPERATURE ON DEEP DRAWING FOR DIFFERENT CONSTITUTIVE RELATIONS, 2019, 95

Son olarak şunu da belirtmem gerekir ki koç ivmesinden dolayı oluşacak yüksek şekil değiştirme ivmeleri bir hidrolik prese veya daha düşük ivmelere sahip bir mekanik prese kıyasla aynı kalıbın daha yüksek tonaj çekmesine sebep olacaktır.

#derinçekme #koçhızı #preshızı